به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، شانزدهمین نشست از مجموعه نشست های همایش ” ایمان و چالش های عصر جدید” به همت انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه و دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و با همکاری کمیته برگزاری کرسی های آزاداندیشی حوزه های علمیه برگزار گردید.
دکتر احمد شاکرنژاد،عضو هیأت علمی پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، در این نشست که سه شنبه گذشته ۵ اسفند ماه ۱۳۹۹ با توجه به محدودیت های اعلام شده، بصورت مجازی برگزار گردید؛ به بیان نقطه نظرات خود پرداختند که خلاصه مطالب مطرح شده در ادامه آورده می شود:
به خودت ایمان بیاور، خودت را باور کن، به توانایی خودت ایمان داشته باش، به اهداف زندگیت ایمان بیاور، به ندای درونت گوش بده و به ان ایمان بیاور، بر اساس تصورات خودت زندگی کن، به نیروهای بیکران خود ایمان داشته باش، اگر‌به معجزه نمی توانی ایمان بیاوری به معجزه درونت ایمان بیاور، به خودت عشق بورز و نیروی درونت را آزاد کن، به خودت ایمان داشته باش و مثبت فکر کن، به خودت ایمان داشته باش همه چیز خود تو هستی و… رواج این جملات این سوال را در ذهن ایجاد می کند که آیا معنای ایمان در این موارد همان ایمان دینی است؟ آیا ایمان به خود جای ایمان به خدا، رسول و وحی نشسته است؟ شیوه ایمان ورزی در این جملات چیست ایا همان تعبد است؟ چرا این جملات امروزه تا این حد رایج شده است؟
نشست حاضر با عنوان خودایمانی در عصر جدید می گوشد پاسخی به سوالات فوق دهد. اما برای دقت بخشی به بحث ابتدا در این نشست جملات فوق دسته بندی می شود و انواع خود ایمانی بیان شده و تحلیل می گردد. سپس ریشه های فکری خود ایمانی در عصر جدید معرفی می شود تا بدانیم این جملات چرا تا این حد رواج یافته اند و در نهایت به اجمال به این امر پرداخته می شود که در منابع اسلامی کدام وجه از وجوه خود ایمانی را می توان یافت و کدام یک از این وجوه در منابع اسلامی نیست.
به طور خلاصه باید گفت در عصر جدید خود ایمانی به سه شکل رخ نموده است:
۱. تغییر ماهیت ایمان: تغییر ماهیت ایمان در فرهنگ عصر جدید به دو شکل است:
الف) سیالیت ایمان در فرهنگ عصر جدید (قابل جمع شدن ایمان با شک. البته در سنت اسلامی هم در مقام نظر ایمان با تردید قابل جمع است اما در مقام عمل فرد مومن تردیدی در عمل به دستورات ندارد اما در ایمان عصر جدید جوهر ایمان واقعی شک هم در نظر و هم عمل است مباحثی چون تمجید شک به جای قطعیت و یا سیالیت به جای یقین از این نوع است). در کتاب ایمان بدون تعصب پیتر برگر یا کتاب ایمان بدون قطعیت از پول راسر این بحث مطرح و تحلیل شده است.
ب) تبدیل چالش کفر / ایمان به چالش اضطراب /آرامش. چالش کفر و ایمان مربوط به تصور خدای متشخص است اما در تصور خدای غیر متشخص بحث کفر و گناه و شرً مطرح نیست. خدا در تصور غیر شخصی انعکاس وجود ماست پس یا آن را درک می کنیم و ارامش داریم و یا ان را درک نکرده و اضطراب داریم.
۲. تغییر روش ایمان ورزی: در ادیان ابرهیمی مومن یک چارچوب دینی را انتخاب کرده و در قالب ان ایمان می ورزد اما در فرهنگ عصر جدید چارچوبهای دینی یا کلا نفی می شوند و یا تلفیق و هماهنگ سازی بین چند چارچوب دینی بر اساس درک شخصی انجام می گیرد (ایمان تلفیقی یا سیالیت ایمان)
۳.تغییر متعلق ایمان: تغییر متعلق ایمان در فرهنگ عصر جدید از خدا به خود
به ویژه در ادبیات موفقیت، خودیاری، روانشناسی عامه، معنویت بازاری نمایان است.
در این نشست با نگاهی کلی به دو جریان از جریانهای معنویت عصر جدید تغییر متعلق ایمان از خدا به خود بررسی می شود:
۱. جریان جزم اندیشانه قانون جذب تفکر نو، انرژی درون و موفقیت
۲. جریان نسبی گرایانه سلوک انفسی.
در هر دو جریان خود به عنوان متعلق ایمان معرفی می شود. این متعلق جدید گاهی در طول و گاهی در عرض خداوند قرار می گیرد و گاهی تعبیر حقیقی است و گاهی مجازی است. اما بر اساس شش تحلیلی که در این بخش ارائه می شود هر دو حالت آن جدید بوده و در قرآن و روایات سابقه ندارد. بر اساس تحلیل ها، تغییر متعلق باور از خدا به خود ریشه در فرهنگ عصر جدید دارد که خود تلفیقی از چند چیز است: ۱- روان شناسی عامه ۲٫ ادیان ابتدایی ۳٫ پانتئیسم و مونیسم ۴٫ فلسفه های انسانگرا(انسان محوری و خود محوری یونانی مآب) ۵- اقتصاد لیبرال سرمایه داری.
به طور خلاصه این نشست تلاش میکند معنای ایمان در بافت فرهنگی عصر جدید را تحلیل کرده و به اجمال با معنای آن در بافت اسلامی مقایسه کند.
