به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، بیست و دومین نشست از مجموعه نشست های همایش ” ایمان و چالش های عصر جدید” به همت انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه و دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و با همکاری کمیته برگزاری کرسی های آزاداندیشی حوزه های علمیه برگزار گردید.
دکتر احمد شه گلی،عضو هیأت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در این نشست که سه شنبه گذشته ۳۱ فروردین ماه ۱۴۰۰ با توجه به محدودیت های اعلام شده، بصورت مجازی برگزار گردید؛ به بیان نقطه نظرات خود پرداختند که خلاصه مطالب مطرح شده در ادامه آورده می شود:
مراد از ساحت جسمی همین بدن مادی با اعضا و جوارح آن است. و مسئله ما این است که این بدن مادی چه نسبتی با ایمان دارد؟ نکته دیگر در مورد ساحت جسمی این است که این ساحت محل تحقق اعمال ما است. اعمال دو گونه است: اعمال جوانحی و اعمال جوارحی. اعمال جوانحی اعمالی است که بدون بدن نیز انجام می شود: مثل نیت، شرک، ریا که مسائلی است که در ذهن محقق می شود. اما اعمال جوارحی اموری است که به نحوی از طریق بدن و اجزاء آن انجام می شود. مثل نماز، روزه، جهاد. در مورد ایمان دیدگاه های مختلفی وجود دارد برخی ایمان را تصدیق قلبی می دانند. از طرفداران این نظریه در بین اهل سنت اشاعره و جهمیه و در امامیه بزرگانی نظیر محقق طوسی هستند. دیدگاه دیگر معتقد است که ایمان علاوه بر اذعان قلبی، اقرار زبانی نیز هست. از دیدگاه خواجه نصیر تصدیق قلبی به تنهایی ایمان نیست. دیدگاهی دیگر ایمان را تصدیق قلبی، اقرار لسانی و عمل جوارحی می داند. برخی از امامیه مانند سید مرتضی و علامه حلی به این نظریه قائل هستند. بر اساس نظریه اول و دوم، عمل خارج از ایمان و شرط صحت و قبول آن است. بر اساس نظریه اخیر، عمل داخل حقیقت ایمان است.بر اساس دیدگاه برگزیده مفهوم ایمان یک معنای حداقلی دارد و آن اذعان و تصدیق قلبی به حق تعالی و نبوت انبیا الهی است. در این معنا در برابر عمل قرار می گیرد اما همین معنا دارای مراتب و درجات دیگری است که در آن مراتب و درجات نیز عمل را در بر می گیرد. بر این اساس عمل کمال ایمان، عمل لازمه ایمان است. در قرار گرفتن عمل در مراتب ایمان نیز درجات مختلف وجود دارد. در روایات متعددی عمل نیز جزء ایمان می داند. از جمله از پیامبر(صلی الله علیه و آله )فرمود: «اَلْإِیمَانُ عَقْدٌ بِالْقَلْبِ وَ قَوْلٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْکَانِ.»«ایمان شناخت با قلب و اقرار با زبان و عمل کردن با اعضاى بدن است»(شیخ صدوق، ۱۳۹۸ ، ص ۲۲۸ ، ابن بابویه، ۱۴۰۳، ج ۱، ص ۱۷۸) در اصول کافی بابی با عنوان «بَابٌ فِی أَنَّ الْإِیمَانَ مَبْثُوثٌ لِجَوَارِحِ الْبَدَنِ کُلِّهَا»(کلینی، ۱۳۶۵، ج۲ ،ص ۳۳) وجود دارد. در این روایت مفصل امام صادق(علیه السلام) در پاسخ به اینکه ایمان قول است یا عمل؟ یا قول بدون عمل؟ می فرماید کل ایمان عمل است و قول نیز بعضی از همین عمل است.
دین دارای درجات مختلف است ایمان نیز چنین است. هر بدن در هر سه سطح اعتقادی، اخلاقی و فقهی به گونه¬های مختلفی نقش آفرینی می¬کند. در سطح اعتقادی، هر گونه اعتقادی راسخی در توحید، نبوت و معاد، مستلزم عمل است. عمل سبب تقویت یقین می شود. در امور اخلاقی از فضائل و رذائل نفسانی بحث می¬کند. این امور اگر چه مربوط به ساحت نفسانی است، اما به نوعی با ظهور جسمی مقارن است. شجاعت یا ترس اولاً و بالذات جزء صفات نفسانی است که به نوعی مرتبط با جسم مطرح می¬شوند. موضوع فقه «افعال مکلفین» است. محور عمده مسائل فقه فعل و عمل عینی است که از طریق بدن ظاهر می شود. بدن، محور بسیاری از آداب و تکالیف دینی است. عمده احکام فقهی به نوعی، مرتبط به ساحت جسمی هستند. احکام مربوط به مطهرات، نجاسات، وضو، غسل، احکام میت و… به طور مستقیم با بدن ارتباط دارند. بنابراین دین اسلام از یک طرف به لحاظ نظری به بدن توجه دارد و آن را مخلوق احسن و اشرف الهی می داند از طرف دیگر، با وضع دستورات و احکام خاصی به لحاظ عملی مواجهه انسان را با بدن به شکل صحیحی تنظیم می کند. بر این اساس بدن در شکل گیری اعمال دینی، نقش اساسی دارد و پیوند وثیقی با دینداری دارد.
