به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، نشست علمی “اقامه ادله کلامی بر پایه نگاه مجموعی به آیات قرآن کریم” به همت انجمن کلام اسلامی حوزه و با همکاری دانشگاه ادیان و مذاهب و دبیرخانه اولین کنگره بین المللی قرآن و علوم انسانی و با حضور آقای دکتر محمد جاودان و آقای دکتر محمدحسن محمدی مظفردر دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.
در ابتدای این نشست دکتر محمد جاودان عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به دو رویکرد عمده تقطیعی و مجموعی در تفسیر گفت: در رویکرد تقطیعی یا تفکیکی بخشی از آیه را برداشته و تفسیری از آن ارائه می‌کنند اما رویکرد مجموعی در برابر آن قرار دارد و معتقد است یک آیه را باید به صورت کامل و با توجه به تمامی شواهد و لواحقش مورد بررسی قرار داد.
عضو هیات مدیره انجمن کلام اسلامی حوزه در ادامه با تبیین انواع رویکرد مجموعی افزود: خود تفسیر و نگاه مجموعی هم البته انواعی دارد؛ برخی آن را به منزله لزوم نگاه به‌کل آیه، برخی دیگر به کل سوره و برخی نیز از ضرورت نگاه به کلیت قرآن در هنگام تفسیر هر آیه سخن می‌گویند و در این بحث اختلاف‌نظر بسیار است.
ایشان از تفاوت نگاه مجموعی منظور نظر خود با این نگاه ها اظهار داشت: می‌توان از نگاه مجموعی به قرآن ادله‌های کلامی و توحیدی و … استخراج کرد و ارائه داد و حتی خود روش این استخراج ادله را نیز از قرآن گرفت.
وی با اشاره به پیش فرض های مطرح ابراز داشت: جایگاه قرآن به عنوان مهم ترین منبع اندیشه کلامی اسلام، “تبیان کل شیء” بودن قرآن در هر موضوع، محکم و متشابه بودن و ذو وجوه بودن قرآن ازجمله پیش‌فرض‌های این فرضیه است.
عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه افزود: هرچند برای فهم آیات قرآن به عواملی مانند شان نزول و آیات متقدم و متأخر آن توجه می‌شود و تفسیر آن ارائه می‌شود اما این منافی این نیست که بگوییم آیات قرآن مفهوم فراسیاقی هم دارند.
ایشان با طرح مثالی برای این موضوع گفت: مثلاً وقتی حضرت موسی از خداوند می‌خواهد که برادرش هارون را برای وزارت وی بیاورد، ازجمله مفاهیم فراسیاقی این آیه می‌توان برای وزارت حضرت علی نسبت به پیامبر اقامه ادله کلامی کرد.
وی افزود: البته این به این معنا نیست که برای هر آیه‌ای یک معنای فراسیاقی قائل شویم و باید مجموع آیات را در نظر گرفت.
دکتر محمد جاودان در ادامه درباره روش نگاه مجموعی گفت: وقتی برای یافتن ادله کلامی به آیات مراجعه می‌کنیم گاه می‌بینیم که آیه نص صریح است، اینجا خیلی لازم نیست نگاه مجموعی داشته باشیم چون آیه صراحت دارد. اما گاهی این صراحت وجود ندارد و لذا باید دنبال آیات مشابه بگردیم.
ایشان درباره روش‌های نگاه مجموعی افزود: برای یافتن آیات مورد نیاز در نگاه مجموعی باید دنبال لفظ یا مضمونی بود که تکرار شده، چون نگاه قرآن عمدتاً کلی است و مسائل را به صورت کلی بیان می‌کند و کمتر به جزئیات می‌پردازد. یا جزئیات یک موضوع را در چند جا پرداخته است.
وی در بیان تفاوت نگاه مجموعی به آیات قرآن، به منظور استفاده در ارائه ادله کلامی با نگاه مجموعی موجود در تفسیر موضوعی گفت: در تفسیر موضوعی یا موضوع را از قرآن گرفته و مجموع آیات مرتبط را کنار هم گذاشته تفسیر می‌کنند و یا موضوعی را از خارج از قرآن مثلاً جامعه گرفته و به قرآن عرضه کرده و مجموع آیات مشابه مرتبط با آن موضوع را تجمیع و تفسیر می‌کنند. اما در بحث ما موضوع از کلام گرفته می‌شود و هر یک از آیات مشابه یافت شده نیز در حکم مقدمه استدلال هستند.
دکتر جاودان در پایان تأکید کرد: روش‌شناسی در نگاه مجموعی باید توسعه بیشتری بیابد و در این راه کمک گرفتن از احادیثی که به آیات استدلال کرده‌اند می‌تواند مؤثر باشد.
در ادامه این نشست دکتر محمد محمدی مظفر، دبیر علمی این نشست در جمع بندی مباحث ارائه شده گفت: نگاه مجموعی مورد نظر دکتر جاودان در ذیل تفسیر موضوعی است و لازم است در هنگام بررسی آیات مشابه به لحاظ لفظی یا مفهومی دقت بیشتری صورت گیرد و صرف تکرار لفظ یا مفهوم نمی‌تواند برای مفسر کافی باشد. مثلاً در آثار تفسیری بزرگان مثل المیزان علامه می‌بینیم که برای فهم آیات راجع به خلقت به آیات راجع به معاد استناد شده، در حالی که در ظاهر این دو موضوع یعنی خلقت و معاد ناظر بر شروع و پایان دنیا هستند و با هم ارتباط کمی دارند.
لازم به ذکر است نشست علمی”اقامه ادله کلامی بر پایه نگاه مجموعی به آیات قرآن کریم” به همت انجمن کلام اسلامی حوزه و با همکاری دانشگاه ادیان و مذاهب، دبیرخانه اولین کنگره بین المللی قرآن و علوم انسانی و دبیرخانه انجمن های علمی حوزه و با حضور آقای دکتر محمد جاودان و آقای دکتر محمدحسن محمدی مظفر در روز پنجشنبه ۴ آبان ماه ماه سال ۹۶ ساعت ۱۰ الی ۱۲ در سالن امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.
