به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، سومین نشست از سلسله نشست های هفتگی دین و چالش های روز با عنوان «معنویت های نوظهور و چالش های فرهنگی و هویتی» با ارائه حجت الاسلام دکتر «محمدتقی سبحانی» رئیس موسسه معارف اهل بیت علیهم‌السلام برگزار شد.
رئیس موسسه معارف اهل بیت علیهم السلام، به تبیین مبدأ و علل شکل گیری معنویت های نوظهور پرداخت و گفت: تا قبل از شروع نهضت مدرنیته، اکثر جوامع غربی از معنویتهایی برخوردار بودند اما اندیشه سکولار مدرن با محور قرار دادن انسان گرایی و فردگرایی، یک مواجهه تند و شدید را با دین به وجود آورد. همچنین نهضت اصلاح دینی در دنیای مسیحیت شکل گرفت و ایمان فردی فراتر از عقل و استدلال را پیشنهاد داد.
دکتر سبحانی افزود: این نهضت های انتقادی نسبت به دین تا قرن نوزدهم ادامه پیدا کرد و سبب پدید آمدن سکولاریسم و مسئله ایمان فردی و شخصی در بین دینداران شد.
رئیس موسسه معارف اهل بیت(علیهم السلام) اظهار داشت: در قرن نوزدهم بازگشت به سوی دین آغاز شد و در بین مردم احساس نیاز به امری متعالی، نوعی دینداری و معنویت گرایی ایجاد شد. این دوره را معنویت گرایی مدرن می نامند که تا قرن بیستم ادامه داشت.
وی گفت: امروزه مرحله چهارمی آغاز شده که در آن گرایش به معنویت افزایش یافته و از معنویت مدرن متمایز است. از پنجاه سال پیش جریان هایی در معنویت گرایی ظهور پیدا کرده که به معنویت های پسا مدرن معروف هستند.
دکتر سبحانی به ویژگی های جریان مدرنیسم در غرب اشاره کرد و بیان داشت: اعتقاد به نوعی عقل گرایی، توجه به تجربه گرایی و واقع گرایی و آرمان گرایی، برقراری نظم و انضباط در میان روابط انسانها و اصل پیشرفت گرایی به عنوان ویژگی های این جریان مطرح هستند.
رئیس موسسه معارف اهل بیت(علیهم السلام) اظهار داشت: تمام اصول مدرنیته در قرن بیستم مورد نقد و چالش های جدی قرار گرفتند و بحران های اجتماعی مثل جنگ های جهانی و در نهایت بحران های اقتصادی در غرب، نظم و انضباط موجود در روابط انسان ها را با مشکل مواجه کرد.
وی به شروع عصر فرا مدرن اشاره کرد و گفت: معنویت در دوره پست مدرن نیز فضای جدیدی پیدا کرد. در جهان جدید نه نظم سیاسی، نه آرمانها و نه معرفت بشری قابل اتکا نبودند و به این ترتیب صورت بندی معنویت به کلی تغییر کرد. انسان فرا مدرن دو حاجت و مشکل جدید پیدا کرده بود؛ یکی مشکل خلأ و دیگری مواجهه با رنج، فروپاشی و احساس ناامنی.
حجت الاسلام سبحانی، معنویت های نوظهور را مولود اوضاع آشفته دوران پست مدرن دانست و بیان داشت: اینجا شاهد جریانها و فرقه هایی هستیم که از نظم و ارزش مشخصی برخوردار نیستند یعنی در درون این معنویت ها هیچ ساختار و قاعده مشخصی وجود ندارد و بر هیچگونه اصل و مبنای روشنی به عنوان پایه نظری استوار نیستند.
رئیس موسسه معارف اهل بیت(علیهم السلام) به معرفی ویژگی های مهم این جریان پرداخت و ابراز داشت: این معنویتها گستردگی و تنوع دارند ولی از شاخصه ثابت و روشنی برخوردار نیستند. در طیف های مختلف این جریان از باطن گرایی، گرایش به علوم غریبه مثل ارتباط با ارواح تا معنویت های وارداتی از آیین های بودا و شینتو یافت می شود.
وی بر لزوم احتیاط همه جانبه در شناسایی و مواجهه با این معنویتها تأکید کرد و گفت: اولین نکته در مواجهه با معنویتهای نوظهور چنین است که هرگز نباید داوری یکسانی در حق همه این معنویت ها کرد؛ نکته دوم اینکه این معنویتها بر اساس یکسری نیازهای طبیعی و انسانی زودگذر و مبتنی بر نیازهای احساسی نسل جدید مانند نوعی کمال جویی سطحی بنا شدهاند.
حجت الاسلام سبحانی در پایان به سه ویژگی مشترک معنویت های جدید از جمله برون روی از قالبهای دینی، کارکردگرایی و توجه به مسائل عاطفی و احساسی اشاره کرد و محافظت از نسل جدید را درمقابل چنین معنویاتی لازم دانست.
