به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار، رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه در همایش و نکوداشت آیت الله محمدامین رضوی سلدوزی که به همت دانشگاه آزاد اسلامی نقده و انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه و نهادهای فرهنگی شهرستان نقده و استان آذربایجان غربی در شهرستان نقده برگزار شد به بیان سیره عملی، اندیشه ها، افکار و روش شناسی ایشان پرداخت.
دکتر برنجکار گفت: مرحوم آیت الله محمدامین رضوی سلدوزی دارای ابعاد مختلف علمی و عملی بودند. با مطالعه کتاب های ایشان و نیز اعتراف شخصیت هایی که با ایشان ارتباط داشتند می شود به این مهم دست یافت.
وی اظهار داشت: بنده نیز جلسات و دیدارهایی با ایشان داشتم و از نزدیک برجستگی کلامی ایشان را احساس کردم. ایشان یک متکلم و متفکر برجسته معاصر و نواندیش در عرصه استنباط آموزه های اعتقادی اسلام و نیز تبیین کننده این آموزه ها و دفاع از آنها بودند و کتاب هایی که ایشان تالیف کرده اند این مسئله را به خوبی نشان می دهد.
ایشان در ادامه افزود: در تبیین علم کلام، گفته می شود دانشی است که با روش عقلی و نقلی به آموزه های اعتقادی اسلام می پردازد و ضمن استنباط آموزه های اعتقادی، به تبیین آنها می پردازد. به یک بیان می شود گفت، متکلم وظایف؛ استنباط آموزههای اعتقادی، تبیین، اثبات، تنظیم و پاسخگویی به شبهات و سؤالات و رد مکاتب معارض با اندیشه های دینی را برعهده دارد. با مطالعه آثار این اندیشمند همه این مراحل را می توان مشاهده کرد.
رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه در بیان ویژگی های آیت الله محمدامین رضوی به لحاظ روشی اظهار داشت: آنچه در آثار آیت الله رضوی سلدوزی هویداست اینست که به هیچ وجه در عرصه اندیشه های دینی و اعتقادات، مقلد نبودند بلکه یک مجتهد به تمام معنا بودند. ایشان کاملا متکی به منابع دینی اجتهاد می کرند و هر چه که نتیجه بود همان را پذیرفته و اصلا ملاحظه کسی را نداشت.
وی افزود: ایشان در اجتهاد محوریت را بر قرآن قرار میدادند از این جهت می توان ایشان را یک مفسر قرآن دانست. در تفسیر قرآن نیز، محوریت را به احادیث اهل بیت علیهم السلام قرار میدادند.
وی تاکید کردند: ایشان علیرغم محوریت قرآن و احادیث اهل بیت علیهم السلام، از عقل و تبیینهای عقلی غافل نبودند، که در همین راستا به علوم جدید توجه خاص داشتند و به نوعی قائل بودند که مطالب قرآنی قابل تبیین عقلانی و علمی است.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در ادامه گفت: دیدگاه ایشان به نحوی نبود که همه دیدگاههای علمی را قبول نمایند بلکه مثلا بر نظریه جاذبه نیوتن و داروینیسم نقد هایی کرده اند. وی دیدگاههای علمی را در راستای تبیین معارف دینی بکار میبردند. در روششناسی علم کلام بیان شده که روش کلام، عقلی – نقلی است و مراد از «عقلی»، فقط عقل محض نیست بلکه شامل عقل تجربی و معارف بشری نیز می شود به شرطی که اطمینانآور بوده و هماهنگ با دین باشد. از نظر ایشان اگر یک مطلب استنباط شده دینی با یک نظریه علمی تعارض پیدا می کرد نباید معرفت دینی یا آموزه اعتقادی کنار گذاشته شود. مثلا قائل بودند اگر چه عالم ذرّ با بحث های فلسفی هماهنگ نیست، یا پیدایش عالم و خلقت آدم با نظریه داروین هماهنگ نیست، نباید کنار گذاشته شود.
وی تاکید کرد: ایشان در جاهای مختلف کتاب هایشان دغدغه پاسخ به شبهات را داشتند و یکی از شبهاتی که خیلی ایشان را به خود مشغول کرده بود شبهه «آکل و مأکول» است.
قائم مقام رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث در ادامه ویژگی های آیت الله محمدامین رضوی اظهار داشت: یکی دیگر از ویژگی های ایشان، نقد دیدگاههای مکاتب معارض است.
وی افزود: ایشان به تفسیر ترتیبی اهمیت ویژه ای قائل بودند به طوری که در دوره ۱۸ ساله ای که در ارومیه ساکن بودند در این زمینه تحقیق و پژوهش فراوانی داشتند و دوبار نیز قرآن را تفسیر کردند که حاصل آن نیز سه جلد تفسیر مختصر و کامل قرآن با عنوان «ظاهر قرآن» بود.
وی در ادامه اظهار داشت: نکته بعدی توجه ایشان به تفسیر موضوعی است و در واقع می توان ایشان را جزو یکی از پیشگامان تفسیر موضوعی قرآن در عصر حاضر دانست، چرا که می شود گفت همه آثار ایشان بغیر از سه جلد تفسیر «ظاهر قرآن»، تفسیر موضوعی است. مثلا کتاب «پیدایش انسان»، «تجسم عمل» و … همه را می توان تفسیر موضوعی قرآن دانست چون در هر بحث که وارد میشوند ابتدا آیات را مطرح کرده سپس بحث را شروع میکنند.
دکتر برنجکار تصریح کرد: یکی از ویژگی های بارز ایشان، تواضع علمی است. مثلا در آثار ایشان می بینید که میگویند «این مطلبی است که به ذهن بنده رسیده و من از دانشمندان میخواهم که این بحث را پیگیری و تکمیل کنند و اگر اشکالی هست بگویند …». این طور نیست که ادعا بکنند این، تمام و نهایت مطلب است.
رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه در بیان ویژگی های محتوایی آثار آیت الله رضوی گفت: از حیث محتوایی مطالب زیادی در آثار ایشان مطرح شده است که به یک نمونه اشاره می شود. به نظر می رسد ایشان در زمینه پیدایش انسان و شبهه آکل و مأکول دو مسیر را پیگیری کردند. ایشان در کتاب «ساختمان آینده انسان» دغدغه خود را بیان کرده و سه بحث را خیلی مهم تلقی میکنند؛ الف)آغاز جهان ب)انجام جهان ج)اعمال انسان، و در ادامه میگویند در زمینه اول و دوم کار شده ولی درباره موضوع سوم کار درخوری صورت نگرفته است لذا این کار باید انجام شود. بنابراین این سه بحث ایشان را با تعبیر دیگری میتوان «مبدأ، معاد و اعمال انسان» یا «انسانشناسی، جهانشناسی، معاد شناسی» نامید. عمده کتاب های ایشان نیز در این سه حوزه است و البته این سه حوزه نیز به هم مرتبطند. مسئله اصلی در «عمل» است و عمل را در آخرت بررسی میکنند و عمل، بدون شناخت مبدأ و پیدایش انسان قابل تحلیل نیست. لذا این سه محور از دغدغه های اصلی ایشان بود.
وی ادامه داد: اما در مورد پیدایش انسان و شبهه آکل و مأکول و مسئله معاد جسمانی ایشان می فرمایند که سختترین و پیچیدهترین بحث قرآن، بحث معاد بالخصوص معاد جسمانی است. ایشان [در حل مسئله معاد جسمانی] در یکی از کتاب هایشان یک راهی را طی کردند و در دو کتاب دیگرشان راهی دیگر. درباره شبهه أکل و مأکول باید توضیحی داده شود و آن اینکه برای کسانی که معاد جسمانی را قبول دارند و معتقدند جسم انسان هم در روز قیامت برمیگردد این شبهه پیدا می شود که اجساد گاهی تداخل پیدا می کنند مثلا کسی از دنیا میرود و بدنش تبدیل به خاک شده از آن خاک گیاه می روید و از آن گیاه حیوان استفاده می کند و انسان از گوشت حیوان میخورد و بدن آن شخص وارد بدن این شخص میشود حالا در روز قیامت بدن مال چه کسی است؟
وی تصریح کرد: آیت الله رضوی سلدوزی در کتاب «تنهای گرهخوردگان» و همینطور در کتاب «ساختمان آینده انسان» این شبهه را مطرح میکنند و بعد می گویند بدن انسان، بدنی است که از ابتدای تولد و آفرینش تا لحظه مرگ بوده، به نحوی که همه سلول های انسان در طول عمر او در قیامت جمع می شود. اضافه بر این، نیرویی بدن که تبدیل به عمل شده و عمل نیز تبدیل به چیزی میشود که پیرامون انسان است و در روز قیامت آن هم ضمیمه میشود، یعنی بدنی که در قیامت میآید هم تمام این بدن است و هم بدنی است که نتیجه اعمال (تجسم عمل) است. ایشان در ادامه گفت: بعدا ایشان وارد بحث «تداخل ابدان» شده و می فرمایند که خداوند بدن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام و اولیاء الله را حفظ کرده حتی بعد از مرگ هم تغییری نمیکنند و سالم میمانند و خداوند نمیگذارد که تداخلی رخ بدهد. اما دیگران اگر دستورات اسلام (حلال و حرام و دستورات بهداشتی اسلام و …) را عمل بکنند هیچ تداخلی پیش نمیآید اما درباره کفار هیچ اشکالی ندارد که تداخل پیش بیاید و وجه تسمیه کتاب به «گرهخوردگان» نیز به همین دلیل است.
دکتر برنجکار اظهار داشت: اما به نظر می رسد ایشان در کتاب «آفرینش انسان» مسیر دیگری را طی کرده اند که شاید بتوان گفت این بحث ها در این صورت به نحو دیگری حل میشوند. ایشان ۶ آیه را مطرح می کنند آیاتی همچون «خَلَقْناکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَهٍ» و «هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ طین» و «خَلَقْناهُمْ مِنْ طینٍ لازِب» و «هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَهٍ» و «وَ اللَّهُ خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَه» و … و معتقدند که مفسرین این آیات را دوگونه تفسیر کرده اند که هر دو اشکال دارد؛ یک تفسیر اینست که این آیات را در مورد حضرت آدم علیه السلام دانستهاند که خداوند ایشان را از خاک آفریده است و بعدا «ثُمَّ مِنْ نُطْفَهٍ» یعنی بقیه انسان ها. تفسیر دیگر اینست که همه انسان ها از خاک اند به این اعتبار که نطفه از غذاهاست و غذا هم یا از گیاه است و یا از حیوان و …، که نهایتا به خاک برمیگردد. به نظر آیت الله رضوی سلدوزی، اینها تفسیر درستی نیست و تفسیر درست آن است که اهل بیت علیهم السلام گفتهاند و آن اینکه آفرینش همه انسان ها (در حضرت آدم علیه السلام همین بدن دنیوی و در سایر انسان ها، بدن ذرّی) از خاک و گل بوده است و آفرینش انساها در عرض هم است نه در طول هم.
خداوند ابتدا ارواح را آفرید (قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: خلق الله الأرواح قبل الأجساد بألفی عام) در روایات خلقت انسان روحانیه الحدوث بیان شده است یعنی ارواح قبل از اجساد خلق شده بودند و بعدا خدا شروع به آفرینش ابدان کرده است. ابدان آدم و حوا را به صورت همین جهانی (دنیوی) و ابدان سایر انسان ها را به صورت ذرّ آفرید که دانش امروز به عنوان سلول های بنیادین (یا حتی بنیادیتر از سلول های بنیادی که امروزه علم نیز مؤید همین مطلب است) بیانگر همین مطلب است، که تمام ویژگی های انسانی در این سلول ها است. در روایات است که این بدن ها در پشت آدم قرار گرفت و در قرآن هم آمده است «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُم» که خدا از پشت آدم در عالم ذرّ، ذُریّه را گرفت و روح بر آنها دمیده شد و بعد خداوند خودش را بر انسانی که هم روح و هم بدن (ذرّ) داشت معرفی کرد «ألَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى».
قائم مقام رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث گفت: آیه الله رضوی می فرمایند با توجه به اینکه فعل «أخذ» ماضی است ما نمی توانیم بگوییم که چون نطفه از خاک است بنابراین الان انسان ها از خاک آفریده می شوند.
براساس این تفسیر هیچ وقت تداخلی بین ابدان اصلی و ذری پیش نخواهد آمد چون این بدن ها، بدن های اصلی بوده و در عرض هماند و امکان ندارد که تداخلی پیش بیاید. بله شاید بتوان گفت در زوائد بدن امکان دارد. چون که در روایات آمده که وقتی انسان میمیرد در قبر شاید همه بدن انسان نابود شود ولی آن بدن اصلی (طینت) هیچ وقت نابود نمیشود و وارد بدن دیگر نمی شود.
وی در پایان افزود: ایشان در ادامه آیاتی را می آورند که نحوه پیدایش انسان در معاد همانند خلقت ابتدایی اوست مانند «کَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعیدُهُ» و «یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها» و … که در روز قیامت در رحم زمین که بدن ها مدفون هستند چهل شبانه روز باران مخصوصی می بارد و شرایطی برای رشد بدن های ذری فراهم می شود تا اینکه رشد می کنند و می شوند انسان و از زمین انسان ها بیرون می آیند و برای محاکمه و حساب و کتاب آماده می شوند،که آیه «یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخیه» ناظر بر همین مرحله است.
لازم به ذکر است همایش و نکوداشت آیت الله محمدامین رضوی سلدوزی با محورهای؛ سیره عملی، اندیشه ها، افکار و روش شناسی ایشان به همت دانشگاه آزاد اسلامی نقده و با همکاری انجمن کلام اسلامی حوزه روز پنج شنبه ۲۸ بهمن ماه ۹۵ در سالن شهید علی علمی دانشگاه آزاد اسلامی نقده برگزار شد.
آیت الله محمد امین رضوی سلدوزی از شخصیت های علمی و فرهنگی استان آذربایجان غربی می باشد که در هفدهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۰ و در سن ۷۵ سالگی در ارومیه به لقای حق شتافت و در شهر مقدس قم، در جوار بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.
