به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، حجت الاسلام دکتر رضا برنجکار در همایش علمی “سیره امام رضا علیه السلام؛ آموزه‌ها و کارکردها” که همزمان با دهه کرامت از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی (نمایندگی قم) و با همکاری انجمن کلام اسلامی حوزه و مشارکت دبیرخانۀ انجمن‌ها و قطب‌های علمی حوزۀ علمیه در سالن همایش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد ضمن ردّ هر نوع تفکیکی بین عقل و وحی گفت: هم وحی منبع است هم عقل و هر دوی اینها به هم نیاز دارند و بدون هرکدام از این دو گنجینه هایی که در این منبع است شناخته نمی شوند.
حجت الاسلام رضا برنجکار با بیان اینکه ما منابع دین را سه دسته می دانیم گفت: یکی از آن منابع، عقل است و آن را کاشف هم می دانیم علاوه بر آن این که گفته شد فضای عقل و وحی جدا است ما معتقدیم تفکیکی وجود ندارد بین عقل و وحی بلکه هرجایی وحی ورود کند عقل نیز حضور دارد.
رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه با اشاره به تلقی رایج مبنی بر اینکه «عقل تا جایی ما را می برد و بعد از آن وحی کار خود را شروع می کند» اظهار داشت: ما معتقدیم این تلقی درست نیست و هرجا که عقل ورود می کند وحی هم می تواند ورود کند و بالعکس اما نحوه ورودها در حوزه های مختلف متفاوت است.
وی افزود: اعتقاد ما بر این است اگر عقل و وحی باهم تعامل کنند می توانیم به معرفت دینی دست پیدا کنیم؛ وحی معلم عقل است و عقل مدرک وحی، لذا کسی که خود را از عقل محروم کند از وحی محروم کرده و کسی که خود را از وحی محروم کند از عقل محروم کرده است و این نگاه در بین اصحاب امامیه تا قرن چهارم نگاه رایجی بوده است.
ایشان ابراز داشت: ابن سکیت به امام رضا علیه السلام عرض کرد: امروز حجت بر مردم چیست؟ امام علیه السلام فرمود: همان خرد باشد که انسان به وسیله آن، راستگوی بر خدا را می شناسد و او را تصدیق می کند و از دروغ پرداز بر خدا آگاهی می یابد و او را تکذیب می کند، پس ابن سکیت گفت: به خدا سوگند که این همان پاسخ درست است.
عضو هیأت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران در ادامه گفت: عقل وحیانی یعنی عقلی که تحت تعلیم اهل بیت علیهم السلام قرار بگیرد برای این که گنجینه های خودش را متوجه شود و معتقدیم عقل فطری ماده اولیه است و باید ارتقا یابد و این عقل در محضر وحی و اهل بیت علیهم السلام رشد پیدا می کند نه در محضر ارسطو و دیگران.
ایشان تصریح کرد: در مورد ضرورت وجود امام علیه السلام و اینکه چرا وجود امام علیه السلام لازم است حضرت می فرماید: انسان ها کامل نیستند و خدا فقط کامل است پس عقل به وحی و امام نیاز دارد با این وجود، عقل نیاز به معلم دارد همانگونه که انسان های عاقل در تعلم ریاضیات و حل معادلات که امور عقلی است نیاز به معلم دارند و عقلی بودن مطلب دلیل بر بی نیازی معلم نیست.
وی در ادامه اظهار داشت: امام رضا علیه السلام در حوزه های مختلف خداشناسی که مباحث عقلی اند هم با منکران وارد بحث شدند و هم اصحاب را در این زمینه آموزش دادند.
ایشان در پایان تأکید کرد: هم وحی منبع است هم عقل و هر دوی اینها به هم نیاز دارند و بدون هرکدام از این دو گنجینه هایی که در این منبع است شناخته نمی شوند.
حجت الاسلام دکتر محمدعلی مهدوی راد به عنوان دیگر سخنران این همایش در خصوص سنجش روایات با قرآن در میراث امام رضا علیه السلام گفت: تأکید بر مرجعیت قرآن در همه معارف و در کنار میراث علوی در نگاه عالمان ما با زاویه های دید مختلفی چون تمدنی، انسانی و معرفتی همراه بوده است.
ایشان با اشاره به دو حدیث از امام رضا علیه السلام در خصوص روزآمدی قرآن کریم افزود: روایات ائمه علیهم السلام در سنجش با قرآن برای ما دو سویه است و برخورد ما با اینها هم چند سویه می باشد، گاهی ائمه مستقیم آیه را تفسیر کردند و گاهی به گونه ای تفسیر کردند که ما یاد بگیریم چگونه باید خود تفسیر کنیم.
وی در ادامه اظهار داشت: اگر روایات را با قرآن بسنجیم و بخواهیم به هدایت اهل بیت علیهم السلام دست پیدا کنیم یک مسئله نقل است که در مطالعات دینی غالبا جایگاه سنت را در تفسیر، تبیین و مسیری را باز می کنند برای این که آیات را بفهمیم، وقتی این دو گوهر گران بها را هم سو می دانیم آن پرتو افکنی که روایت برای فهم آیات دارد را خواهیم دید اما به این نکته توجه چندانی نمی شود.
دکتر محمدعلی مهدوی راد در پایان در خصوص مرجعیت قرآن کریم اظهار داشت: روایات در سنجش با قرآن مبین هستند و قرآن به ما هم در کشف صدور و هم در فهم ابعاد یاری می رساند.
حجت الاسلام دکتر جوادی آملی به عنوان دیگر سخنران همایش اظهار داشت: عقلانیت وحیانی یک دستگاه معرفتی جامع است. می‌رود تا حقیقت وحی را بیابد و بشناسد. ما نیازمند یک عقل متعالی هستیم تا زیر سایه‌ی وحی قرار بگیرد. در نظر آیت الله جوادی آملی عقل هرگز صراط نیست؛ عقل هرگز مهندس نیست؛ عقل سراجی است که صراط را کشف می‌کند. این بیان در علم اصول که منابع دین عبارت‌‌اند از کتاب و سنت و عقل و اجماع، سخنی ناصواب است و تنها منبع معرفت عبارت است از کتاب و سنت و نباید عقل و اجماع را در کنار آن قرار داد.
وی در ادامه افزود: در مکتب حکمای ما و متکلمان امامیه کاملاً واضح و مبرهن است که فضای وحی با فضای عقل ذاتاً منفک و جداست.
در ادامه حجت الاسلام دکتر علی نصیری، دیگر سخنران این همایش اظهار داشت: حجم روایات ما به سوی روایات فقهی رفته است؛ مسئله آیات متشابه بسیار مهم است و خاستگاه بسیاری از انحرافات فرقه ای در جهان اسلام همین می باشد.
رئیس مؤسسه معارف وحی و خرد به استفاده از برهان عقلی اشاره کرد و افزود: اهل بیت علیهم السلام بارها به این اشاره کردند و عقل بسیار مود توجه امام رضا علیه السلام بود. وقتی از امام سؤال می شود که مگر خدا در حجاب می رود فرمود: خدا توصیف در مکان نمی شود و این پایه عقل است.
ایشان در پایان بر روش بیانی قرآن، استناد به نزول تفسیری آیات، استفاده از روایات نبوی، استفاده از تاریخ صحیح و استفاده از ادبیات قرآنی تاکید نمود.
