به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، به مناسبت چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی“ نشست علمی انقلاب اسلامی و توسعه دانش کلام”به همت قرارگاه کلام حوزه علمیه خراسان و با همکاری انجمن کلام اسلامی حوزه ودانشگاه علوم اسلامی رضوی با سخنرانی اساتید معظم آیت الله سید احمد علم الهدی نماینده معظم ولی فقیه و عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان ، و حجت الاسلام استاد محمد تقی سبحانی ریاست انجمن کلام اسلامی حوزه ، همراه با رونمایی از کتاب ظرفیت های تمدنی علم کلام ، در تاریخ ۲۱بهمن۱۳۹۹ ساعت ۱۸ در حرم مطهر رضوی برگزار گردید. و در پایان مراسم از کتاب «ظرفیت‌های تمدنی علم کلام» حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی رونمایی شد.
آیت الله سیداحمد علم‌الهدی ، در مورد سابقه علم کلام پیش از انقلاب اسلامی، با بیان اینکه قریب به هشت قرن، امت اسلام تحت تأثیر و حاکمیت اندیشه‌های غزالی یا کلام اشعری بوده است، گفت: در این اندیشه، مسئله مبانی باورمندی دینی در اموری چون خداباوری و معادباوری، منحصراً بر اساس تعبّدگرایی و خارج از هرگونه عقلانیت بود و این، در همه تطورات و تحولات امت اسلام حاکمیت داشت و در واقع یکی از عوامل رکود جامعه دینی در چند قرن اخیر به شمار می‌آمد.
وی افزود: آمیخته شدن این تعبّدگرایی خاص با اندیشه‌های این‌تیمیه منجربه پیدایش جریان‌های تکفیری شد و ابزاری نیرومند در اختیار استکبار جهانی قرار داد.
امام جمعه مشهد مقدس پیرامون همزیستی و عدم تداخل اندیشه‌ها و نظریات اشعری با جهان‌بینی و هستی‌شناسی غربی، توضیح داد: سیطره تعبّدگرایی صرف بر کلام دینی باعث شده بود، افرادی که در این دوران تحت تأثیر فلسفه غرب و مبانی جهان‌بینی و هستی‌شناسی مادی بودند، با تکیه بر تعبّد و خارج از هرگونه عقلانیت، خود را مسلمان کامل و معتقد به خداوند بدانند.
آیت‌الله علم‌الهدی اضافه کرد: در این زمینه کار به جایی رسید که افرادی با ارزیابی ارزش‌های دینی بر اساس ارزش‌های غربی، مشغول زیر سؤال بردن ارزش‌های دینی شدند و چون تعبّدگرایی اشعری بر قاطبه امت اسلام سایه افکنده بود و تضادی با ارزش‌های غربی نداشت، کسی توان مقابله با آن را در خود نمی‌دید.
وی بزرگ‌ترین و یکی از اصلی‌ترین فرآیندهای انقلاب را وارد کردن دین اسلام به متن زندگی مردم توسط امام(ره) معرفی کرد و گفت: قبلاً دین محصور در برخی مکان‌های خاص مثل مساجد و حسینیه‌ها بود، اما با اقدامات امام(ره)، در شئون اجتماعی نیز مورد توجه قرار گرفت و موقعیت جدیدی پیدا کرد و علم کلام از حالت قبلی خارج شد.
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان عنوان کرد: با ایجاد فضای باز فکری و از طریق التقاط منافقین، فعالیت‌های مکاتب مادی مارکسیستی و مبانی اعتقادی و فکری غربی، شبهات در جامعه ما بسیار زیاد شد و مسائلی ازجمله مبانی ماده‌گرایی تا انکار ولایت، در شکل‌های مختلف، ظهور و بروز پیدا کرد و حتی در کوچه و بازار هم شنیده می‌شد.
آیت‌الله علم‌الهدی با بیان اینکه نیاز به یک علم، عاملی برای توسعه آن است، گفت: با ظهور انقلاب اسلامی، خداباوری و معادباوری در عرصه عقلانیت قرار گرفتند و دین‌گرایان با این باور که اسلام تعبّدگرایانه اشعری غزالی قادر به تثبیت خداباوری نیست، نیاز به عقلانیت در زندگی و کانون اندیشه مردم را احساس کردند.
وی اسلام و انقلاب را برهم‌زننده معادلات سیاسی استکبار جهانی دانست و با تصریح بر اینکه قائمه دین اسلام به مبانی فکری آن است و بر این اساس، خواه‌ناخواه، شبهات و هجمه‌های فکری خصوصاً متوجه تشیّع شده است، اظهار کرد: در گذشته هرگاه ما به سراغ دگراندیشی رفتیم و از مبانی فکری سایر جریان‌ها یا اصطلاحات آن‌ها استفاده کردیم، دین‌مداری به التقاط تبدیل شد که مظهر کامل نفاق و نزدیک به شرک است.
امام جمعه مشهد مقدس با بیان اینکه اگر بخواهیم با اصطلاح‌سازی‌های دیگران وارد میدان ترویج مبانی دینی شویم، در واقع از چاله درآمده و به چاه افتاده‌ایم و نسل جوان را گرفتار التقاط کرده‌ایم، گفت: در قرارگاه‌های کلام مشهد و قم، این مهم باید مورد توجه و بحث قرار گیرد و باید به سراغ مبانی استدلالی، اصطلاحات و معارف قرآن و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) برویم، چراکه ایشان اسلام را بهتر از همه می‌شناختند و هیچ‌کس مثل ایشان نمی‌تواند مبانی دینی را در عمق جان مردم جا بیندازد.
آیت‌الله علم‌الهدی با اشاره به روش‌های استدلالی متنوع امام صادق (علیه‌السلام) در مواجهه با افراد مختلف، عنوان کرد: اگر در ایجاد اصطلاحات، ابتکار نداشته باشیم، نمی‌توانیم مبانی اعتقادی خودمان را در جامعه اسلامی تثبیت کنیم، بنابراین باید اصطلاحات و روش‌های استدلالی را از دل احادیث و روایات استخراج کنیم و مبنای عقل‌گرایی دینی خودمان قرار دهیم.
در امتداد “ نشست علمی انقلاب اسلامی و توسعه دانش کلام” حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی ریاست انجمن کلام اسلامی حوزه،در سخنانشان به اهمیت دانش کلام و شرایطی که با پیروزی انقلاب اسلامی برای مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) پیش آمده است، گفت: وظیفه روحانیت و حوزه‌های علمیه با توجه به نیازهای جدیدی که با پیروزی نهضت اسلامی در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی پیش آمده، بسیار سنگین است و ما وظیفه داریم که مبانی دینی را با زبان عقلی برخاسته از مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و متناسب با نیاز و زبان روز، به جهانیان عرضه کنیم.
وی در پاسخ به این سوال که انقلاب اسلامی چگونه رسالت جامعه دینی را تغییر داده است، ابراز کرد: انقلاب اسلامی در عصری پدید آمد و پیروز شد که جریان‌های سکولار و قدرت‌های مادی‌گرا، عالم را فتح کرده بودند، تفکرات خود را پیش می‌بردند و فرهنگ، تکنولوژی و دانش عاری از معنویت را گسترش می‌دادند، اما انقلاب در واقع معیارهای دینی و معنوی را مطرح کرد و انسان را با عیار تمدن دینی می‌دید.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: کسانی که تحولات را رصد می‌کردند، حرکت و تحول جدیدی را درست درمقابل موج جهانی مشاهده کردند و درواقع انقلاب اسلامی بر پایه مکتب وحیانی اسلام، جنگ نابرابر علیه دانش کلام شیعی را از بین برد و سه سطح جدید را پیش‌روی مطالعات کلامی قرار داد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی در مورد اولین سطح به‌وجود آمده در مطالعات کلامی با تأکید بر اینکه برای پاسخگویی به نیازهای عظیم ایجاد شده، ناچاریم نظام آموزشی و پژوهشی علم کلام را تقویت کنیم، گفت: انقلاب، اندیشه و درونمایه فکر شیعه را در بُعد جهانی و سطح بین‌المللی پیش روی جهانیان قرار داد. به عبارت دیگر تشیّع در دید جهان و جهان در دید تشیّع قرار گرفت و در مورد اندیشه شیعه که در محیط‌های جهانی و آکادمیک ناشناخته بود، به ناگاه سوالات متعددی مطرح شد.
وی عنوان کرد: امروز شیعه و منابع اصیل آن مورد مطالعه گسترده قرار گرفته‌اند و این یک فرصت و هم یک تهدید است و اگر متخصصان ما از مبانی دینی دفاع نکنند، در آینده از همین منابع و مبانی بر علیه ما استفاده خواهد شد.
موسس مؤسسه البیان للتواصل و التأصیل تأثیرگذاری در عمق اندیشه را دومین سطح به‌وجودآمده در کلام شیعی در عصر حاضر دانست و اظهار کرد: نوع سوالات و پاسخ‌های متکلمین و علما در طول صد سال گذشته در مقایسه با وضعیت حاضر بیانگر این مدعاست و امروز بیان ادبیات کلی در موضوعات مختلف، کافی نیست و پرسش‌ها بسیار متنوع‌تر شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: ورود به جزئیات نیازمند تخصص در عرصه‌های مختلف است و بر خلاف برخی از علوم، در کلام نمی‌شود به احکام کلی اکتفا کرد.
وی در مورد سطح سوم نیز توضیح داد: قبل از انقلاب، جنگ در میدان نظری وجود داشت اما امروز، میدان، میدان حضور عملی، تمدنی و اجتماعی است و جهان از مکتب ما انتظار روزآمدی و پاسخگویی دارد. درواقع کلام از موضع انفعالی به موضع فعال وارد شده است و برای اینکه دست برتر را در این زمینه داشته باشیم، باید بر اندیشه اصیل اسلامی ایستادگی کنیم.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در بخش پایانی سخنان خود با بیان اینکه ما انتظار نداریم که کلام جای فقه بنشیند اما بر این باوریم که همه تمدن‌ها با یک نظریه‌پردازی و الهیات آغاز شده‌اند و ما باید الهیات متناسب با مکتب وحی را به جهان عرضه کنیم، گفت: اگر دانش کلام مهجور بماند و الهیات متناسب با وحی به صورت گسترده و عمیق مطرح نشود، سیل بنیان‌برافکن جریان‌های معاند و رقیب هجوم آورده و میدان را پر خواهند کرد و در آن صورت، زمانی خواهد رسید که طلبه ما باید خود را در آیینه‌ای که دیگران ساخته‌اند، ببیند.
گفتنی است در این مراسم که امام جمعه مشهد مقدس، مدیر حوزه علمیه خراسان و برخی از اساتید برجسته این حوزه ازجمله آیات عظام سیدان، اشرفی شاهرودی و مروارید حضور داشتند، از کتاب «ظرفیت‌های تمدنی علم کلام» حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی رونمایی شد.
