به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، آیت الله علیرضا اعرافی، شب گذشته در پانزدهمین مجمع سالیانه انجمن کلام اسلامی حوزه با موضوع “راهکارهای توسعه دانش کلام” که در سالن خواجه نصیر الدین طوسی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، ضمن تسلیت ایام سوگواری شهادت بانوی گرامی اسلام صدیقه طاهره سلام الله علیها، یاد و نام اندیشوران حوزه های علمیه به ویژه متکلمان بزرگ جهان اسلام و پیش گامان تبیین و دفاع از اندیشه اسلامی و معارف اهل بیت علیهم اسلام را گرامی داشت.
وی در ادامه بر اهمیت توسعه و تعمیق حوزه علوم عقلی و علم مهم کلام اسلامی تاکید نمود و اظهار داشت: علم کلام برای بالندگی، رشد و استواری در پایه های نظام اسلامی به رشد، تقویت، توسعه و تقویت متدولوژی و منهج شناسی وابسته است.
مدیر حوزه های علمیه به علل و عوامل رشد و توسعه علوم فقهی اشاره کرد و ابراز داشت: فقه در یک داد و ستد مستمر با اصول، رشد و پیشرفت پیدا کرده است و به نوعی می‌توان گفت: ژرفایی و عمق فقه در یک رفت و برگشت پیوسته و دائمی با اصول شکل گرفته است.
ضرورت منهج شناسی استنباط کلامی در گزاره های توصیفی، عقلی و نقلی
عضو شورای عالی حوزه افزود: دانشوران، نهادها و شخصیت های فعال در حوزه های دانشی غیر فقه و مشخصا کلام باید به پایه ریزی اصول کلام به معنای اصول فقه پرداخته و منهج شناسی استنباط کلامی در گزاره های توصیفی عقلی و گزاره های نقلی را پایه ریزی کنند.
آیت الله اعرافی قواعد مشترک و گزاره های اختصاصی به گزاره های تجویزی فقهی را مورد توجه قرار داد و افزود: اصول فقه به دو بخش اساسی قواعد استنباط از منابع دینی اعم از گزاره های توصیفی و تجویزی تقسیم می شود.
عضو فقهای شورای نگهبان با تاکید بر این که اصول گنج فاخری دارد که برای هر متفکر و پژوهشگر قلمروهای علوم اسلامی از جمله حوزه کلام مثمرثمر است، خاطرنشان کرد: بازسازی و بازخوانی اصول و فعال سازی برای به کارگیری در حوزه کلام و استنباطات کلامی امر مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: اگر می خواهیم کلام ما در ۵۰ سال دیگر از عظمت بالاتری برخوردار باشد، باید به حوزه متدولوژی، منهج و روش شناسی توجه روزافزونی داشته باشیم.
نظام‌مندی، رشته سازی و ساماندهی فقه الکلام و فقه العقیده در راستای پاسخ به نیازها
مدیر حوزه های علمیه با اشاره به اینکه غیر از کلام خاص باید به کلام های ویژه از جمله کلام مضاف در حوزه های خاص توجه بیشتری داشته باشیم، یادآور شد: کلام های متنوع و خاص ضرورتی است که باید بدان پرداخت و بخش زیادی از هجمه ها مربوط به نظامات حقوقی، سیاسی و .. است که علیرغم فروانی پژوهش ها، نیازمند نظام مندی، رشته سازی و ساماندهی ناظر به نیازها هستیم.
عضو شورای عالی حوزه بر اهمیت تقویت فقه الکلام و فقه العقیده ناظر به نیازهای دنیای جدید تاکید کرد و یادآور شد: فقه معاصر باید سطوحی همچون: بازسازی رشته ها ناظر به پرسش های نو، افزودن فصول و ابواب جدید با توجه به شرایط جدید و تألیف کتابهای جدید فقهی ناظر به حوزه‌های مختلف دانشی و توسعه علوم پیرامونی حوزه را مورد توجه بیشتر قرار دهد.
آیت الله اعرافی با تاکید بر این که باورها و التزامات قلبی، امور جوانحی اختیاری هستند که مشمول احکام خمسه می شوند، لذا نیازمند تقویت فقه العقیده هستیم، خاطرنشان کرد: نیاز است تا کلام بین الادیانی و بین المذاهبی را در سطوح مختلف مورد توجه قرار دهیم.
اهمیت هویت بخشی به صاحبان اندیشه توحیدی در دنیای امروز
عضو فقهای شورای نگهبان افزود: باید از معتقدان به عالم قدس و مبادی غیبی در برابر الحادهای نوین صیانت نماییم؛ چراکه در صورت ورود به این حوزه، در جبهه بزرگ جهانی ایفای نقش کرده و صاحبان اندیشه الهی احساس هویت مشترکی خواهند کرد.
وی در بخش دیگر از سخنان خود با بیان این که ۱۰۰ تا ۳۰۰ طرح مهم، خیلی مهم و راهبردی در حوزه های علمیه ترسیم شده است، خاطرنشان کرد: گنجینه ای فاخر از طراحی ها اعم از ۲۰ سند راهبردی، برنامه توسعه حوزه های استانی تنها بخشی از این موارد است.
آیت الله اعرافی با تأکید بر این که خادمان شما شبانه روز وقت خود را صرف نموده‌اند تا جبهه وسیع طرح ها را برای پاسخ به نیازهای روز عملیاتی نمایند، خاطرنشان کرد: ما کار حوزه را مهمتر و ارزشمندتر از هر چیزی می دانیم؛ به گونه ای که قربانی شدن خودمان برای حوزه را ارزشی والا می پنداریم.
۵۰۰ رشته حوزوی تا پایان ۱۴۰۱ نهایی می شود
وی با تاکید بر این که تاکنون بیش از ۱۰۰ رشته سرفصل نویسی شده است، خاطرنشان کرد: تا پایان ۱۴۰۱ حدود ۵۰۰ رشته حوزوی سرفصل نویسی شده و نقشه اجرایی آن نهایی خواهد شد و گروه های علمی در پیشبرد و اجرای آن فعال تر عمل خواهند نمود.
مدیر حوزه های علمیه با بیان این که در برنامه پنج ساله حوزه های استانی، توسعه رشته ها و گرایش ها ناظر به نیاز مناطق ترسیم شده است، اظهار داشت: درختواره مهارت ها و آموزش های کاربردی حوزه، از جمله اقداماتی است که برخی از محورهای آن با حوزه کلام در ارتباط است.
مهمترین زمینه‌های بهره مندی از ظرفیت اندیشمندان کلام اسلامی
عضو شورای عالی حوزه با بیان این مطلب که سطوح عالی متن خوانی به عنوان دروس تحقیق را نیز می توان به حوزه کلام توسعه داد، اظهار داشت: متون بدیل، سطح ۵ و دوره ویژه برای ممتازین سطوح چهار برای صاحب نظری و حرکت به سمت اجتهاد، اصلاح محدوده ها، نظام جامع اندیشه اسلامی، برنامه پنج ساله حوزه های استانی، گروه های فلسفه و کلام و علوم عقلی، توسعه انجمن ها از جمله انجمن کلام در شهرها و استان ها، طرح های مورد نیاز نظام که بُعد کلامی دارد، طرح گفتمان علمی انقلاب اسلامی، امتیازات اساتید، از مواردی است که می توان از ظرفیت اندیشمندان حوزه علوم عقلی و کلام اسلامی برای اتقان مباحث استفاده حداکثری نمود.
عضو فقهای شورای نگهبان یادآور شد: ارتباط کلام با حوزه تبلیغ و شبکه های متنوع آن، اتصال خروجی های فکری و کلامی حوزه و امتداد آن به صحنه تبلیغ، راهبرد بزرگی است که نیازمند طرح و برنامه است.
آیت الله اعرافی بانک ایده ها را از دیگر رویکردهای مرکز مدیریت حوزه های علمیه دانست و اذعان داشت: آنچه می فرمایند بر اصول متعارف طرح و ایده جدید باشد ارزش گذاری شده و قطعا بر روی آن کارشناسی های جامعی صورت خواهد گرفت.
ضرورت توسعه دروس خارج کلام در حوزه های علمیه
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی نیز در ابتدای این جلسه ضمن ارائه گزارشی از فعالیت های انجن کلام اسلامی حوزه های علمیه، توانمندی و حضور در صحنه و درگیری با مسائل واقعی را از ویژگی های دانش کلام دانست و اذعان داشت: هرجا دانش کلام فعال بوده، حوزه علوم آل الله زنده تر عمل نموده است.
وی با بیان این که رسالت دانش کلام رسالت خاص اختصاصی است و هیچ دانش دیگری را نمی توان جایگزین آن نمود، اظهار داشت: رصد محیطی مستمر از سطح کشور نشان دهنده آمار وحشتناکی از حضور گروه‌ها، مکاتب و اندیشه های مختلف است که نو به نو در حال اشتراک و ازدیاد هستند.
رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه های علمیه افزود: همانطور که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب است، هم آوردی اندیشه ها در صحنه های مختلف اجتماعی و بین المللی، نیازمند پاسداران استوار و مرزداران بزرگ عرصه فکر و اندیشه است.
دانش کلام باید پاسخگوی تهاجمات به حوزه و اسلام باشد
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با اشاره به این که حوزه اسلام و اهل بیت(ع) قبل از این که حوزه فقه باشد، حوزه کلام است، خاطرنشان کرد: متاسفانه کلام در حوزه‌های علمیه منسوخ شده و نیازمند کلامی برای پاسخ به تهاجمات به حوزه و اسلام هستیم.
وی با تاکید بر این که امروز پیشرفت های خوبی در حوزه آموزش و بخش های پژوهشی شکل گرفته است و هنوز با آن نیاز اساسی فاصله زیادی داریم، خاطرنشان کرد: از آسیب‌های جدی علم کلام می توان به این نکته اشاره کرد که هنوز کلام اسلامی از دروس حاشیه ای تلقی می شود و نتوانسته آنگونه که باید، جایگاه خود را پیدا کند.
عوامل سه‌گانه انزوای دانش کلام در حوزه‌های علمیه
سخنران این نشست در بخش دیگری از سخنان خود به عوامل انزوای دانش کلام اشاره کرد و اذعان داشت: حوزه‌های علمیه و جامعه شیعی ما در گذشته درگیر فضاهای جدید و گفتگو با دیگران نبودند؛ این مهم سبب شده است تا کلام که برای گفت‌وگو با سایر افکار و اندیشه هاست، به حاشیه کشانده شود.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با بیان این که برخی براین باورند اگر افکار باطل را به خود واگذاریم از بین خواهد رفت، اظهار داشت: امروز وجود رسانه های مختلف و فضای مجازی و شکل گیری تعاملات گسترده جهانی، همه اندیشه ها و افکار را حاضر و فعالتر از گذشته نموده است.
وی توانمندی های حوزویان نسبت به دانش کلام را از دیگر چالش های این عرصه برشمرد و یادآور شد: در گذشته در حوزه های علمیه همه حوزویان در کنار رشته‌های دیگر، در دانش کلام توانمند بودند. متاسفانه امروز دانش کلام و اطلاعات کلامی حوزویان ما ضعیف شده است و از آن طرف گروه‌ها و فرقه‌های مختلف به صورت روز افزونی زیاد شده اند. برای پویایی در حضور نیازمند کسانی هستیم که بتوانند به این جریانات پاسخ داده، مقابله منطقی و استواری با اندیشه های انحرافی داشته باشند.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی در پایان سخنان خود با تاکید بر این که در کنار درس های فقه باید در حوزه کلام که فقه اکبر است درس‌های رسمی در سطوح عالی حوزه برگزار شود، خاطرنشان کرد: توسعه و رسمیت بخشی به درس خارج کلام در حوزه های علمیه از الزامات ورود به صحنه های مختلف اجتماعی و بین المللی و نیز موفقیت در تبیین بایسته اندیشه ناب الهی است.
گفتنی است، در بخشی از این جلسه تعدادی از اساتید راهبردی رشته کلام اسلامی به بیان نکته نظرات، دیدگاه و انتظارت خود از حوزه های علمیه پرداختند.
