پیش کرسی نظریه پردازی “نظریه چتری ارزش اخلاقی” برگزار شد

به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، پیش کرسی نظریه پردازی “نظریه چتری ارزش اخلاقی” (حق‌گرایی) با نگاهی به نظریه حسن و قبح عقلی در کلام اسلامی از سوی انجمن کلام اسلامی حوزه شامگاه روز شنبه ۲۸ بهمن ماه سال ۹۶ ساعت ۱۸:۴۵  در سالن همایش انجمن های علمی حوزه برگزار شد.

حجت الاسلام و المسلمین صادقی با بیان این که در بحث نظریات هنجاری هر کدامشان محل انتقادات زیادی به لحاظ فلسفی هستند، گفت: نظریه چتری ارزش اخلاقی، نظریه‌ای است که فراتر از همه این نظریات قرار می‌گیرد و جنبه پوششی و جنبی دارد.

وی بیان کرد: در این نظریه می‌خواهیم با نگاهی فلسفی به این موضوع بپردازیم و با روشی اخلاقی از آن دفاع کنیم، هرچند به لحاظ دینی نیز قابل استناد به شریعت است، یعنی می‌توانیم بعداً نیز به لحاظ یک نظریه اسلامی از آن یاد کنیم.

عضو هیئت‌ علمی دانشگاه قرآن و حدیث با اشاره به این که حسن و قبح یک معنای زیباشناختی و یک معنای اخلاقی دارند گفت: وقتی زیبایی یک عملی را بحث می‌کنیم این نگاه، یک نگاه زیبایی شناسانه است. فیلسوفان ما وقتی خواسته‌اند حسن اخلاقی را بحث کنند، فقط حسن فعل را با صرف‌نظر از ارتباطش با فاعل بحث کرده‌اند، یعنی ربطش را به فاعل در حسن قبح دخیل ندانسته‌اند.

حجت الاسلام و المسلمین صادقی گفت: اگر بخواهیم به معنای اخلاقی حسن قبح توجه کنیم، باید حتماً ربطش را به فاعل، آن هم فاعل مختار توجه کنیم.

وی با اشاره به اینکه آنچه در حوزه اخلاق هنجاری به آن نیاز داریم به دست آوردن معیاری برای ارزش اخلاقی است، افزود: اخلاق هنجاری به دنبال به دست آوردن این است که چه چیزی به فعل اخلاقی ارزش می‌دهد.

عضو انجمن کلام اسلامی حوزه گفت: وقتی فعل اخلاقی انسان به میان می‌آید ناچاریم برای انجام آن وسع فاعل را در نظر بگیریم؛ البته وسع‌ها تفاوت دارد و ما از انسان‌های کم‌عقل تا انسان بسیار پر عقل و عقل کل داریم.

وی بیان کرد: به دلیل متفاوت بودن این وسع‌ها آنچه می‌خواهیم نسبت بدهیم به انسان‌ها متفاوت است.

حجت الاسلام والمسلمین صادقی گفت: ما می‌توانیم صرف‌نظر از فاعل برای خود فعل، قضاوت کنیم ولی هنگامی‌که می‌خواهیم احسان را نسبتی به افراد بدهیم آن وقت متفاوت می‌شود.

وی تصریح کرد: گاهی یک فعل فی نفسه خوب برای یک فاعل ممکن است خوب نباشد چون از او انتظارات دیگری می رود به این دلیل که وسع او فرق می‌کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه قرآن و حدیث ابراز داشت: آنچه برای کسی حسنه است ممکن است برای دیگری سیئه باشد، برای کودک اگر بازی کند شاید زیبا باشد ولی برای یک پیرمرد بازی کردن زشت است.

وی گفت: با توجه به تفاوت وسع‌ها و تفاوت نسبت افعال به افراد، می‌خواهیم نظریه‌ای ارائه کنیم که شامل همه احوال انسان‌ها بشود. نظریه‌هایی که ارائه شده‌اند به لحاظ رتبه رشد اخلاقی آدم‌ها متفاوت است، چراکه برای برخی شاید نتوان خودگروی اخلاقی انتظار داشت.

حجت الاسلام و المسلمین صادقی افزود: آنها باید منافعی را پیش رویشان بگذارند تا به سمت کار اخلاقی حرکت کنند مثل کودکی که برای تشویقش به نماز به او شیرینی می‌دهند ولی همین کار برای بک بزرگسال که به سن تکلیف رسیده است دیگر مناسب و زیبا نیست.

عضو انجمن کلام اسلامی حوزه گفت: اگر بگوییم که خودگروی بهترین نظریه است که همه را در نظر می‌گیرد شاید حرف درستی باشد، ولی این نظریه کف اخلاق است و سقف اخلاق را خیلی کوتاه گرفته است.

حجت الاسلام و المسلمین صادقی گفت: نظریه دگرگروی وسیع تر است، ولی باز هم نمی‌تواند در همه افعالش مصلحت عمومی را لحاظ کند.

وی بیان کرد: اگر به جای نگرش، سودگروی را ملاک قرار دهیم، آیا می‌توان انتظار داشت که همه انسان‌ها در همه احوال کاری کنند که بیشترین خیر را برای همه داشته باشد و از منافع شخص خود صرف‌نظر کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: گاهی بعضی از افراد از این هم بالاتر می‌روند و کاری را که ارزشمند است انجام می‌دهند و پر کاهی را از دهان موری نمی‌گیرند چون ظلم است. این یک نگرش والا است که آن را می‌پسندیم، ولی عموم افراد آن را نمی‌توانند انجام دهند.

حجت الاسلام  و المسلمین صادقی گفت: نظریه چتری می‌گوید که هرکدام از نظریه‌های دیگر می‌تواند برای گروهی از مردم که در مرحله رشد خاصی از اخلاق باشند معیار باشد.

عضو انجمن کلام اسلامی حوزه در پایان تاکید کرد: نظریه چتری ارزش اخلاقی، یک نظریه تک معیاری نیست و خودش یک معیار فراگیر دارد؛ این نظریه چتری است برای پذیرش خرده معیارهایی که در دل خودش جا داده است، البته بعضی از معایب آنها مثل انحصارگرایی را رفع کرده است.

لازم به ذکر است در ادامه پیش کرسی نظریه‌پردازی «نظریه چتری ارزش اخلاقی، با نگاهی به نظریه حسن و قبح عقلی در کلام اسلامی» حجت الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا آل بویه عضو انجمن کلام اسلامی حوزه و حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدتقی سبحانی نیا به نقد آن پرداختند.

در ادامه نیز دکتر محسن جوادی عضو هیئت علمی دانشگاه قم و حجت الاسلام دکتر علی شیروانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، این پیش کرسی را داوری کردند.

تصاویر نشست