کتاب “قواعد کلامی (توحید)” تألیف حجت الاسلام دکتر رضا برنجکار و دکتر مهدی نصرتیان اهور، به زبان فارسی از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام پژوهشگاه قرآن و حدیث منتشر شد.
به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، دانش کلام پر پیشینه ترین علم اسلامی و همزاد با دانش فقه است. این دو دانش آغازی همانند و همسو داشتند و همچون دو بال پرتوان، منظومۀ معرفت اسلامی را آبیاری ساختند.
نویسنده کتاب معتقد است یکی از دانش های نوپدید، قواعد کلامی (توحید) می باشد که تأثیری شگرف در توسعه و تدقیق استنباط گذاشته و دارد.
علم کلام برخلاف فقه، بنا به رسالت خویش، با دشمنان دین ستیز می کند و نقش دفاع از معارف مکتب اهل بیت علیهم السلام را برعهده دارد. البته، این رسالتِ بزرگ، خود راهی دشوار و پر خطر را فراروی متکلمان می نهد.
هدف این کتاب، استخراج مهم‌ترین قواعد کلامی مربوط به توحید – به‌عنوان نخستین و مهم‌ترین اصول پنج‌گانه اعتقادی – از منابع وحیانی است. این قواعد، هرچند از قرآن و احادیث استخراج شده است، اما همگی اصولی عقلی‌اند که اثبات و تفسیر درست آموزه‌های خداشناسی دینی بر آنها بنیاد می‌گیرد.
با تأمل در مباحث توحیدی متکلمان امامیه، روشن می‌شود که بسیاری از آن مباحث، مبتنی بر این قواعد است، هرچند آنان به این قواعد تصریح نکرده‌اند.
مقصود از قاعدۀ کلامی در این کتاب «گزاره‌ای کلی است که می‌تواند در تعداد قابل توجهی از مسائل مهم کلامی مبنا و دلیل قرار گیرد». از این‌رو، در این تحقیق، پس از بحث از هر قاعدۀ کلامی، در ذیل عنوان «آثار و لوازم قاعده»، مبنا و دلیل بودن قاعدۀ بحث شده را در چند مسئلۀ مهم کلامی، نشان داده شده است.
تا کنون سه کتاب با نام «قواعد کلامی یا عقلی» با عناوین ” القواعد الکلامیه” و ” قواعد و روش‌های کلامی” تألیف حجت الاسلام علی ربانی گلپایگانی و کتاب ” قواعد عقلی در قلمرو روایات” در سه جلد و توسط جواد خرّمیان تألیف و منتشر شده است.
نگاهی به کتاب قواعد کلامی (توحید)
در این کتاب ، هشت قاعده کلامیِ مربوط به توحید بررسی شده است. در بحث از هر قاعده، نخست مقدمه‌ای درباره قاعده و جایگاه آن مطرح می‌شود. پس از آن، معنای لغوی و اصطلاحی الفاظی که نیاز به توضیح دارند، می‌آید. در ادامه، ادله نقلی قاعده و دیدگاه‌های شارحان و مفسران در ذیل برخی آیات و روایات، ذکر می‌شود. آن‌گاه تحلیل خود از قاعده و جمع‌بندی ادله نقلی بیان می‌شود.
سپس، ادله عقلی قاعده مورد بحث قرار می‌گیرد. در انتهای بحث، آثار قاعده در مباحث مختلف اعتقادی ذکر می‌شود. این بخش، قسمت کاربردی بحث است. اما با توجه به این‌که هر قاعده آثار و نتایج بسیاری دارد، چند مورد مهم‌تر مطرح و بررسی شده است. در بحث آثار هم مسائل زیر مجموعۀ قاعدۀ کلامی و هم قاعده‌های معارض فلسفی مطرح می‌شود.
ترجمۀ آیات قرآن در این کتاب عیناً از ترجمۀ آیت اللّه مشکینی است و در ترجمۀ احادیث از برخی ترجمه‌ها استفاده شده است.
لازم به ذکر است مباحث کتاب قواعد کلامی (توحید) در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ در انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه تدریس شده است.
فهرست کتاب “قواعد کلامی (توحید)”
- قاعدۀ «نفی قیاس»
- قاعدۀ «خروج از حدین»
- قاعدۀ «کل معروف بنفسه مصنوع»
- قاعدۀ «نفیکمالات مخلوق از خالق»
- قاعدۀ «غیریت صفت و موصوف»
- قاعدۀ «نفی صفات»
- قاعدۀ «فاعلیت»
- قاعدۀ «خلق لا من شئ»
کتاب “قواعد کلامی (توحید)” تألیف حجت الاسلام دکتر رضا برنجکار و دکتر مهدی نصرتیان اهور، به زبان فارسی از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام، در قطع رقعی، در ۲۲۴ صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۳۹۶با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است
