به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، نشست علمی کلام کاربردی، ضرورت و قلمرو از سوی انجمن علمی کلام حوزه با سخنرانی حجت الاسلام دکتر محمدتقی سبحانی و حجت الاسلام دکتر مسلم محمدی با حضور اندیشمندان حوزوی و اساتید کلام حوزه و دانشگاه عصر روز دوشنبه ۱ خرداد در سالن همایش انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام محمدی با اشاره به پیشینه نظریه کلام کاربردی ضرورت و قلمرو گفت: امروزه بحث های فراوانی در زمینه مباحث کلام جدید و تعاریف آن وجود دارد به گونه ای که می توان آنها را در سه حوزه تقسیم بندی کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: برخی کلام جدید و قدیم را اشتراک لفظی می دانند و می گویند کلام قدیم در زمینه معاد و توحید بحث می کند و کلام جدید در زمینه انسان شناسی بنابر این موضوعات کلام جدید و قدیم متفاوت است.
وی افزود: برخی نیز موضوع و هدف واحد را از اشتراکات کلام جدید و قدیم و روش، زبان و مبانی را از افتراقات کلام جدید و قدیم می دانند؛ این رویکرد غالب متکلمان پس از انقلاب به عبارت دیگر متکلمان نسل دوم و سوم است.
عضو انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه اظهار در ادامه داشت: متکلمان بزرگ به عبارت دیگر نسل اول از متکلمان همانند آیات عظام سبحانی و جوادی آملی کلام جدید را مسائل کلامی جدید می دانند که این نظریه بر سایر نظریه ها ترجیح دارد؛ حال بحث در این است که مسائل سلبی کلام شناخته شده اند اما وضعیت جنبه ایجابی آن چیست به عبارت دیگر آیا هنگام برخورد با معضلات جامعه راه کارهای کلامی وجود دارد یا خیر؟.
در ادامه این نشست، حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدتقی سبحانی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: علم کلام دارای کار ویژه های متعددی است که به مفاهیمی چون ایمان و معرفت و منابع دینی می پردازد؛ در واقع این علم دارای قلمرو کاربردی نیز می باشد که تاکنون کمتر به آن توجه شده است.
وی افزود: وقتی که به ضرورت علم کلام به عنوان یک علمی که دارای بخش کاملا عملی نیز می باشد به خوبی پرداخته شد می توانیم به بحث کاربردی علم کلام در بخش ضرورت نیز توجه کنیم؛ در واقع کلام کاربردی در سه حوزه قابل بررسی است.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت با ذکر این مطلب که برخی کلام قدیم را مناسب نسل جدید نمی دانند، بیان کرد: دلیل این امر نیز این مطلب است که مسایل کهنی که در این علم بحث می شود شاید در تصورات نسل جدید جایی نداشته باشد و نتوان با آن به خوبی مسایل کلامی را برای جوانان این نسل تبیین کرد.
ایشان در ادامه اظهار داشت: آن دسته افرادی که حامی تغییر جایگاه و نوع ارایه مفاهیم کلامی در شکل جدید هستند معتقد به این نظریه هستند که باید موضوعات، روش شناسی و روش های دفاعی علم کلام را دگرگون کنیم و به نسلی که با این مسایل به سختی ارتباط می گیرد، رابطه برقرار کنیم.
حجتالاسلام والمسلمین سبحانی با ذکر این مطلب که از مجموعه مطالب بیان شده ضرورت خروج کلام از قالب گذشته و ایجاد صورت جدید فهمیده می شود، تصریح کرد: این گروه بیان می کنند که کلام سنتی به دلیل کهنه بودن روش نمی تواند حالت کاربردی داشته باشد؛ به همین جهت است که آن را خارج از حوزه کاربرد معنی می کنند البته این سخن به رغم اینکه دقیق نیست چنان اشتباه هم نیست.
عضو هیات مدیر انجمن کلام اسلامی حوزه افزود: یکی از نکات بسیار مهمی که در پژوهش های این چنینی باید مورد دقت واقع شود آن است که دانش های دینی کاربردی هستند؛ این مساله نادرست است که برخی افراد دانش هایی مانند احکام و فقه را کاربردی می دانند ولی علومی چون کلام را غیر کاربردی می دانند؛ در واقع کارکردهای این علوم را نمی دانند.
وی در ادامه به بحث علوم نافع و غیر نافع اشاره کرد و گفت: علوم نافع، علومی هستند که در زندگی عمومی انسان دارای کاربرد و کارآمدی هستند؛ با این فرض تمامی دانش های دینی حتی علم کلام در حوزه فکر و فرهنگ اسلامی کارآمد است زیرا با استفاده از علم کلام بینش خود و دیگران را اصلاح می کنیم.
ایشان اظهار داشت: کلام مضاف دومین حوزه کلام کاربردی است؛ این حوزه دارای دو معنا است که گاهی این دو معنا با یکدیگر مخلوط شده اند؛ نخستین معنای کلام مضاف مربوط است به مباحث الهیاتی در دانش دیگری، که کلام باید به آن پاسخ دهد که از جمله آنها می توان به مفاهیمی چون بحث ولایت فقیه که در حوزه دانش معارف سیاسی مورد بحث قرار می گیرد اشاره کرد که در حوزه کلام سیاسی جای می گیرد.
حجتالاسلام و المسلمین سبحانی بیان کرد: کلام مضاف به دانش دیگر نیز از معانی کلام کاربردی است که از جمله آنها می توان به کلام سیاست که پیش فرض اصول سیاسی است اشاره کرد؛ اما کلام باید به آن پاسخ دهد؛ در این صورت کلام ناظر به دانش سیاست است؛ بعضی از نظریه پردازان کلام مضاف را تا زمانی که از گذاره های کلامی بحث می کند کاربردی نمی دانند زیرا در این صورت مسأله نظری است اما اگر در حوزه دانش های دیگر همانند حقوق زنان و کودکان مورد استفاده قرار گیرد کلام کاربردی می دانند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: کلام نظری به دنبال اثبات و دفاع از معادلات دینی است؛ این درحالی است که کلام کاربردی به دنبال آن است که آن نظریات را در معادلات زندگی مردم پیاده سازی کند؛ در واقع می توان گفت که کلام نظری معاد و توحید را اثبات می کند و کلام کاربردی تلاش می کند آن را به عرصه عملی وارد کند.
وی تصریح کرد: مبحث ایمان و معرفت در حوزه کلام اسلامی و کلام نظری و کاربردی دو مفهوم متفاوت است که بسیاری از نظریه پردازان دینی این دو مفهوم را یکی دانسته اند در حالی که این دو مفهوم دارای دو جز متفاوت از هم هستند؛ به معنی دیگر معرفت همان الگوی نگاه نظری به کلام است و ایمان، حوزه کاربردی را شامل می شود ؛امروزه کلام کاربردی در عرصه کاربرد در دنیای خارج، جای خود را باز کرده است و در کشورهای غربی به کسانی که در حوزه ایمان درمانی کار می کنند در اروپا به درمان این حوزه می پردازند.
استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: مجموعه مطالعات راه های تحقق باورها و مقولات کلامی در محیط زندگی فردی و اجتماعی انسان که دارای شاخصه های مختلفی است را کلام کاربردی می دانند که با حوزه های دیگر نظام اطلاعاتی و معرفتی در ارتباط است تا بتواند راهکارهای درمان بسیاری از مشکلات را ارایه کند.
در ادامه این نشست سوالات علمی حاضریندر جلسه در خصوص قلمرو علم کلام، حوزه کلام کاربردی و نظری و تفاوت های ریز آنها، قلمرو کلام در ادیان مختلف به ویژه اسلام و مسیحیت، نظریات متفاوت کلامی در تفکرات اسلامی، تفاوت فعلی ایمانی و ایمان فعلی و… مطرح شد که پاسخ های لازم از سوی سخنرانان محترم این نشست نیز ارایه شد.
در ادامه حجت الاسلام سبحانی با بیان این که در صورت پرداختن به قلمرو کلام کاربردی ضرورت پرداختن به بحث نیز روشن می شود، گفت: کلام کاربردی در سه حوزه مورد بررسی قرار می گیرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: برخی کلام قدیم مناسب نسل جدید نمی دانند زیرا به مسائل کهن می پردازد؛ افراد طرفدار این نظریه دگرگونی در موضوعات، روش شناسی و روش های دفاعی علم کلام را ضروری می دانند.
وی ادامه داد: از مجموعه مطالب بیان شده ضرورت خروج کلام از قالب گذشته و ایجاد صورت جدید فهمیده می شود به طور کلی می توان گفت کلام سنتی به دلیل کهنه بودن روش کاربردی نیست و کلام جدید کاربردی است که این سخن را نمی توان اشتباه دانست اما دقیق هم نیست.
عضو هیات مدیر انجمن کلام اسلامی حوزه با تأکید بر این که تمامی دانش های دینی کاربردی هستند، اظهار کرد: برخی افراد دانش هایی همانند احکام و فقه را کاربردی و دانش هایی همانند کلام را غیر کاربردی می دانند که چنین تقسیم بندی نادرست است.
وی ادامه داد: علمی که در زندگی انسان کارآمدی داشته باشد نافع است؛ تمامی دانش های دینی حتی علم کلام در حوزه فکر و فرهنگ اسلامی کارآمد است زیرا با استفاده از علم کلام بینش خود و دیگران را اصلاح می کنیم.
حجت الاسلام سبحانی کلام مضاف را دومین حوزه کلام کاربردی دانست و گفت: کلام مضاف دارای دو معنا است که در آثار کلامی این دو معنا گاهی با یکدیگر مخلوط شده اند؛ نخستین معنای کلام مضاف مربوط است به مباحث الهیاتی در دانش دیگری، که کلام باید به آن پاسخ دهد همانند بحث ولایت فقیه که در حوزه دانش معارف سیاسی مورد بحث قرار می گیرد اما علم کلام باید به آن بپردازد و به آن کلام سیاسی گفته می شود.
وی ادامه داد: کلام مضاف به دانش دیگر نیز از معانی کلام کاربردی کلام مضاف به شمار می رود همانند کلام سیاست که پیش فرض اصول سیاسی است اما کلام باید به آن پاسخ دهد؛ در این صورت کلام ناظر به دانش سیاست است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: برخی کلام مضاف را تا زمانی که از گذاره های کلامی بحث می کند کاربردی نمی دانند زیرا در این صورت مسأله نظری است اما اگر در حوزه دانش های دیگر همانند حقوق زنان و کودکان مورد استفاده قرار گیرد کلام کاربردی می دانند.
وی خاطرنشان کرد: به طور کلی می توان گفت کلام نظری به دنبال اثبات و دفاع از معادلات دینی است اما کلام کاربردی تلاش می کند که آن نظریات را در معادلات زندگی مردم پیاده سازی کند به عنوان مثال کلام نظری معاد و توحید را اثبات می کند و کلام کاربردی تلاش می کند آن را به عرصه عملی وارد کند.
عضو هیات مدیر انجمن کلام اسلامی حوزه در پایان به تعریف کلام اسلامی اشاره کرد و افزود: کلام کاربردی عبارت است از مجموعه مطالعات راه های تحقق باورها و مقولات کلامی در محیط زندگی فردی و اجتماعی انسان که دارای شاخصه های مختلفی است.
صوت نشست علمی کلام کاربردی؛ ضرورت و قلمرو
تصاویر
