به گزارش روابط عمومی انجمن کلام اسلامی حوزه، بیست و هفتمین نشست از مجموعه نشست های همایش ” ایمان و چالش های عصر جدید” به همت انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه و دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و با همکاری کمیته برگزاری کرسی های آزاداندیشی حوزه های علمیه برگزار گردید.
جناب آقای دکتر محمد جواد فلاح ، دانشیار دانشگاه معارف اسلامی ، در این نشست که سه شنبه گذشته ۴ خرداد ماه ۱۴۰۰ با توجه به محدودیت های اعلام شده، بصورت مجازی برگزار گردید؛ به بیان نقطه نظرات خود پرداختند که خلاصه مطالب مطرح شده در ادامه آورده می شود:
از مسائلی که در باب رابطه ایمان و اخلاق مطرح است این مطلب است که آیا ایمان امری اخلاقی است یا به عنوان عامل و زیربنای اخلاق است یا اساسا ایمان را نمی توان به عنوان مقوله ای اخلاقی دانست و آن را به عنوان سرشت انسان امری تکوینی برشمرد. این مسئله با رویکردهای مختلف وظیفه گرایی، غایت گرایی و فضیلت محوری قابل بررسی است که بیشترین بررسی را می توان به جهت فضیلت گرایانه انجام داد چرا که معمولا از ایمان به عنوان یک فضیلت یاد می کنند . در منابع اسلامی مسئله ایمان امری تشکیکی است که در مرتبه خلقی با وجود آدمی سرشته شده ؛ در این مرحله و در این سطح ایمان امری تکوینی و وجودی است و نمی توان اطلاق اخلاقی بودن برآن داشت . هدایت تکوینی انسان بر اساس چنین ایمانی صورت می پذیرد، وجدان و الهام به خداوند از این جهت است. اما اگر برای ایمان مرتبه ای اختیاری است که یک نوع پذیرش و قبول کردن اختیاری در آن است در این صورت از اخلاقی بودن ایمان می توان سخن گفت. البته چنین پذیرشی دارای مراتبی است. مراتب اولیه ایمان که هنوز مستقر نشده و به ایمان مستودع نامیده اند. و مرتبه ای از ایمان که ایمان مستقر نامیده اند که در این مرتبه می توانیم از ملکه بودن و رسوخ ایمان در قلب یاد کنیم که با رویکرد فضیلت محوری متناسب تر است یا در برخی تعابیر اولیای دین از ایمان عاریه ای سخن آمده است در این صورت اطلاق اخلاقی بودن به چنین ایمانی چگونه است؟نتیجه آنکه بر اساس تعریف ایمان، اقسام ایمان، مراحل ایمان، عوامل و آثار ایمان می توان در باب اخلاقی بودن ایمان سخن گفت. اینکه عوامل اختیاری و صفات اکتسابی در تحقق ایمان دخالت دارند یا خیر یا اینکه ثمرات و آثار و نتایجی که بر ایمان مترتب می شوند اموری اخلاقی هستند یا خیر می تواند در تبیین اخلاقی بودن ایمان دخیل باشند.آنچه در آیات و روایات در باب ایمان منعکس یافته گویای رابطه عمیق و وثیق اخلاق و ایمان است که رابطه ی این دو را ضروری می داند. این رابطه گاهی علی و معلولی و گاهی تاثیر و تاثری است. در نهایت جدای از وجوب کلامی و اعتقادی ایمان می توان آن را امری اختیاری ، آگاهانه و بر اساس قصد و نیت افراد دانست.
